Версия для слабовидящих
Үөрэх тэрилтэлэригэр төрөөбүт тылга уонна сурукка бичиккэ аналлаах декада чэрчитинэн араас тэрээһиннэр ыытылла тураллар. Ол курдук, олунньу 17 күнүгэр Доруобуйаларынан хааччахтаах үөрэнээччилэргэ аналлаах куорат уонна улуустар анал оскуолаларыгар саха тылын уонна култууратын үөрэтии туһунан Өрөспүүбүлүкэтээҕи төгүрүк остуол буолан ааста. Төгүрүк остуол тэрийээччитинэн Өрөспүүбүлүкэтээҕи анал (чөлгө түһэрэр) интэринээт – оскуола буолла. Төгүрүк остуол үлэтигэр кыттыыны ыллылар Таатта, Мэҥэ Хаҥалас, Амма улуустарын анал (чөлгө түһэрэр) интэринээт – оскуола уонна Өрөспүүбүлүкэтээҕи анал (чөлгө түһэрэр) интэринээт – оскуола саха тылын уонна култууратын учууталлара, иитээччилэрэ, куруһуок салайааччылара, Иван Николаевич Егоров- Горнай аатынан көрбөт уонна мөлтөхтүк көрөр дьон анал библиэтиэкэтин үлэһиттэрэ.
Төгүрүк остуол сүрүн экспиэрдэринэн буоллулар Жиркова Римма Романовна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын төрөөбүт тыллары сайыннарыы боппуруостарыгар управление салайааччыта, саха түөлбэ тылларын үөрэппит диалектолог учуонай, тыл билимин хандьыдаата; Васильева Надежда Николаевна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин билим академиятын төрөөбүт тыллары үөрэтэр уонна сайыннарар киин сүрүн үлэһитэ, үөрэх билимин хандьыдаата; Алексеева Ольга Ильинична, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үөрэх уонна билим министиэристибэтин уопсай үөрэхтээһин, иитии уонна эбии үөрэхтээһин эйгэтигэр судаарыстыбыннай бэлиитикэ департаменын сүрүн специалиһа.
Киири тылы Өрөспүүбүлүкэтээҕи анал (чөлгө түһэрэр) интэринээт – оскуола дириэктэрэ Мартынова Татьяна Федотовна эттэ. “Бүгүн биһиги үөрэх бары таһымыгар анал коррекционнэй систиэмэҕэ төрөөбүт тылы үөрэтии үөрэх предмиэтин быһыытынан киллэрии туһунан олус дьоһун соругу дьүүллэһэбит. Инникитин анал үөрэхтээх выпускник араас социумнарга чэпчэкитик адаптацияланарыгар, төрөөбүт тылын билиэхтээх, оннук эйгэни биһиги үөрэнээччилэргэ тэрийиэхтээхпит”, – диэн Татьяна Федотовна бэлиэтээтэ. РФ Конституциятыгар да буоллун, итиэннэ «үөрэх туһунан» сокуоҥҥа суруллубутунан оҕолор үөрэхтээһиҥҥэ бары өттүнэн тэҥ бырааптаахтарын туһунан эттэ. Ону тэҥэ эбээн, эбэҥки, дьүкээгир, чукча уонна долган тыллара олохтоох официальнай статустаах буоланнар үөрэх предметтэрин быһыытынан ити тыллары үөрэтэр быраап баарын туһунан эттэ. Өрөспүүбүлүкэтээҕи анал (чөлгө түһэрэр) интэринээт – оскуолаҕа полиэтническэй эйгэ тэриллэн турар, ол аата саха, нуучча, Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын бэрэстэбиитэллэрэ уонна да атын омук оҕолоро үөрэх дьылын устата интэринээккэ олорон оскуолаҕа үөрэнэллэр. Төрөппүт баҕатынан, оҕолорго төрүт тылларын үөрэтиигэ Конституционнай бырааптара хааччыйыллыахтааҕын туһунан тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолору төрөөбүт тылга үөрэтии психофизическэй сайдыыларын уратытын учуоттаан оҥоһуллуохтаах, итиэннэ республика таһымыгар коррекционнай оскуолаларга анаан төрөөбүт тыл учуобунньуктарын таһаарыы боппуруоһун быһаарыахха наадатын туһунан Татьяна Федотовна эттэ.
Жиркова Римма Романовна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын төрөөбүт тыллары сайыннарыы боппуруостарыгар управление салайааччыта, саха түөлбэ тылларын үөрэппит диалектолог учуонай, тыл билимин хандьыдаата Римма Романовна Жиркова төгүрүк остуол дириҥ ис хоһооннооҕун, туох эмэ саҥаны киллэрэн доруобайаларыгар хааччахтаах оҕолор төрөөбүт тылларын билэн сайдалларыгар кылааты киллэрэр суолталааҕын бэлиэтээтэ. Төрөөбүт тыллары харыстыырга уонна сайаннарарга үөрэх тэрилтэлэрэ, учуутааллар элбэх үлэни ыыталларын бэлиэтээтэ. Саҥа технологиялар киирэннэр төрөөбүт тылы үөрэтиигэ эйгэни тэрийии кэҥээн иһэрин бэлиэтээтэ. Хас биирдии киһиэхэ конституцияннан бэриллибит төрөөбүт тылы үөрэтии быраап толоруллуохтааҕын туһунан эттэ. Оҕону кытта үлэлииргэ утумнаах дьарыкка болҕомто ууруохтаахпытын, бастатан туран оҕону тылы таба туттарга, оҕо өйүгэр тиийэр гына тута хойуһуу, ойуулуур дьүөрэлиир тыллары туттан этиини сааһылаан-ситимнээн саҥарарга үлэ барыахтааҕын туһунан баҕа санаатын эттэ.
СӨ билим академиятын төрөөбүт тыллары үөрэтэр уонна сайыннарар киин сүрүн үлэһитэ, үөрэх билимин хандьыдаата Надежда Николаевна Васильева саха тылын учууталларын сийиэһин туһунан эттэ. Үүммүт 2025 сылга бу сийиэс үһүс төгүлүн ыытыллар. Онно доруобайаларыгар хааччахтаах оҕолор төрөөбүт тылларын үөрэтии боппуруостарыгар анаммыт туспа түһүлгэ тэрийэн, туох баар кыһалҕалары барытын кэпсээн, үрдүк таһымҥа быһаарар наадатын эттэ. Кини төрөөбүт тылынан саҥарыы уонна өй-мэйии үлэтэ ситимнээхтэрин туһунан кэпсээтэ.
СӨ Үөрэх уонна билим министиэристибэтин уопсай үөрэхтээһин, иитии уонна эбии үөрэхтээһин эйгэтигэр судаарыстыбыннай бэлиитикэ департаменын сүрүн специалиһа Ольга Ильинична Алексеева өрөспүүбүлүкэ таһымыгар төрөөбүт тыллары үөрэтии сайыннарыы үлэтэ хайдах барарын, ханнык учуобунньуктар тахсыбыттарын, судаарыстыбыннай бырагыраама иһинэн саха тылын уонна литэрэтиирэтин кабинетын ис хоһоонун туһунан төгүрүк остуол кыттыылаахтарыгар сырдатта.
Төгүрүк остуол кыттыылаахтара мунньуллубут уопуттарын дьүүллэстилэр уонна үөрэх хаачыстыбатын тупсарыыга туһуламмыт методическай үлэлэри, араас үөрэтэр оонньуур технологиялары, интерактивнай сорудахтары уонна оҕолору үөрэтэр умсугутуулаах ньымалары билиһиннэрдилэр. Кыттааччылар анал тэрилтэлэргэ төрөөбүт тылы үөрэтиигэ көрсөр ыарахаттары дьүүллэһэр, бэйэлэрин булумньуларын үллэстэр кыахтаннылар. Дьаһаллар хаамыыларыгар үөрэх матырыйаалларын уонна үөрэнээччилэр араас категорияларыгар хайдах табыгастаах гына адаптациялыырга уонна үөрэтии ньымаларын чочуйарга дьоһуннаах боппуруостар туруорулуннулар. Төгүрүк остуол кыттыылаахтара үөрэх тэрилтэлэрин, төрөппүттэр уонна общество икки ардыларыгар бииргэ үлэлээһин ситиһиилээх буоларыгар сүҥкэн оруоллааҕын бэлиэтээтилэр.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи анал (чөлгө түһэрэр) интэринээт – оскуола үөрэнээччилэрэ «Көмүс долгун алааспар» диэн «Алаас» фольклорнай ансамбль Баттахова Айталина Николаевна салайыытынан норуот ырыаларыгар попурри толордулар, төгүрүк остуол кыттыылаахтара сэҥээрдилэр.
Төгүрүк остуол түмүгүнэн резолюция ылылынна уонна доруобайаларыгар хааччахтаах оҕолорго сөп түбэһэр төрөөбүт тыллары үөрэтиигэ анал учуобунньук, үлэлиир тэтэрээт оҥорорго бириэмэлээх айар коллектив тэрийэргэ быһаарыннылар.
СӨ Үөрэх уонна наука министиэристибэтин пресс-киинэ
